«Δύναμη είναι να επιβάλεις πόνο και ταπείνωση. Δύναμη είναι να κομματιάσεις το ανθρώπινο μυαλό και να το συναρμολογήσεις πάλι δίνοντάς του το σχήμα που θέλεις εσύ. {…}Στον δικό μας κόσμο δεν θα υπάρχουν άλλα συναισθήματα εκτός από τον φόβο, την οργή, τη θριαμβολογία και την ταπείνωση». Κάπως έτσι περιγράφει ο Τζώρτζ Όργουελ την τρομοκρατία της σκέψης που επιβάλει το κόμμα του Μεγάλου Αδελφού, στο βιβλίο του 1984.

Τα σύγχρονα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τα πολλαπλά κανάλια πληροφόρησης, η ελεγχόμενη και προσκείμενη σε ιδεολογικά συμφέροντα εκπαίδευση, καθώς και η έμφυτη τάση του ανθρώπου να βιώνει το συναίσθημα του φόβου, ίσως έχουν μετατρέψει τη λογοτεχνική φαντασίωση του Τζ. Όργουελ σε απτή πραγματικότητα.

Η ακραία δραματοποίηση των γεγονότων σε συνδυασμό με την τάση υπερβολής που χαρακτηρίζει τον τρόπο παρουσίασης των ειδήσεων, είναι μια από τις βασικές αιτίες που αυξάνουν τον τρόμο και την ξενοφοβία μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Είναι γεγονός, πως τα ΜΜΕ (συμβατικά ή νέα μέσα) δημιουργούν την καθημερινή ατζέντα ενημέρωσης. Είναι αναμενόμενο λοιπόν, ο τρόπος με τον οποίο την παρουσιάζουν να διαμορφώνει και μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα στην κοινωνία. Αν στα παραπάνω προσθέσουμε την έμφυτη τάση του ανθρώπου να αισθάνεται φόβο απέναντι σε πραγματικούς ή πλασματικούς κινδύνους, τότε προκύπτει το συμπέρασμα πως οι άνθρωποι είναι επιρρεπείς στη διαμόρφωση ενός γενικού κλίματος φόβου, απέναντι σε καθετί ξένο.

Ο δέκτης των ειδήσεων, όντας απλώς ένας παθητικός χρήστης των πληροφοριών, αισθάνεται ανίκανος να δράσει και να επηρεάσει τα γεγονότα, και έτσι αισθάνεται φόβο. Βέβαια, είναι γεγονός πως ο σημερινός δέκτης είναι αρκετά πιο ενεργητικός από τους δέκτες των προηγούμενων δεκαετιών. Ωστόσο, αδύναμος και άοπλος μπροστά στον αμύθητο όγκο πληροφοριών, που μπορεί να βρει στη δεξαμενή του διαδικτύου, καταφεύγει και πάλι στην παθητική αποδοχή των ειδήσεων – γεγονότων, όπως αυτά διαμορφώνονται από τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, πως οι περισσότεροι ενημερωτικοί ιστότοποι, απλώς αναπαράγουν τις ίδιες ειδήσεις (προσδίδοντας τους διαφορετικά χρώματα).

 Ο φόβος οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην ξενοφοβία. Ότι διαφέρει πρέπει να εξαφανιστεί ή να αφομοιωθεί. Ότι διαφέρει μπορεί δυνητικά να βλάψει την υποτιθέμενη κοινωνική συνοχή. Όταν λοιπόν η κοινωνία μας φοράει τον μανδύα του φόβου, γίνεται επιθετική προς καθετί που δεν αποτελεί κομμάτι της. Ουσιαστικά, το άτομο, κλεισμένο στον σολιψισμό του φόβου του, αποτυπώνει στον ξένο κάθε ανασφάλεια του. Έτσι, ο φόβος αποκτά σχήμα και μορφή, καθώς οριοθετείται στο πρόσωπο των ξένων.

Η ακραία προσήλωση στην ξενοφοβία, οδηγεί αναπόφευκτα στον ρατσισμό. Οι άνθρωποι όχι απλώς φοβούνται το ξένο – διαφορετικό, αλλά παράλληλα μεροληπτούν εις βάρους των ξένων. Κάπου εκεί γεννιέται η Τρομοκρατία της σκέψης. Το άτομο αυτό-υποβάλεται σε μια διαδικασία εγκεφαλικής αξιολόγησης των «τρίτων», προσπαθώντας να εντοπίσει μέσα στο κοινωνικό σύνολο τους πιθανούς κινδύνους. Όταν μάλιστα, η πράξη αυτή ξεπερνά τα ατομικά όρια και μετατρέπεται σε κοινωνική δραστηριότητα, η Τρομοκρατία της σκέψης γίνεται αυτόματα μορφή κοινωνικής δράσης.

Μέσα στον μυαλό μας βασιλεύει ο τρόμος και ο φόβος. Έτσι τα άτομα αισθάνονται αδύναμα και ανίσχυρα. Κάπως έτσι επιτυγχάνεται ταχύτερα ο έλεγχος της κοινωνίας. Ιστορικά, κάθε ηγέτης που υπόσχεται την εξάλειψη του φόβου καταφέρνει να πάρει με το μέρος του το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας.

Η ασφάλεια είναι το ζητούμενο. Οι άνθρωποι θέλουν να αισθάνονται ασφαλείς, που φυσικά είναι δικαίωμα τους. Το ερώτημα ωστόσο είναι εάν η ασφάλεια θα επιτευχτεί με την εξαφάνιση των κινδύνων (πράμα εκ φύσεως αδύνατο) ή εάν οι άνθρωποι θα καταφέρουν να αισθάνονται ασφαλείς όταν όλοι μαζικά αποδεσμευτούν από τον Τρομοκράτη που βασιλεύει στο νου τους και καθιστά τις σκέψεις τους υπηρέτες του. 

Ο φόβος είναι ένα βασικό συναίσθημα του ανθρώπου που προκαλείται από τη συνειδητοποίηση ενός πραγματικού ή πλασματικού κινδύνου ή απειλής. Είναι ένας μηχανισμός προστατευτικού χαρακτήρα, μια φυσιολογική αμυντική αντίδραση του οργανισμού χωρίς να απαιτείται συνειδητή σκέψη.

 Το ανθρώπινο είδος είναι «προγραμματισμένο» βιολογικά και ψυχολογικά να αντιδρά με φόβο στα ίδια ερεθίσματα, σε όλες τις ιστορικές περιόδους.

1. Τζώρτζ Όργουελ, 1984 Ο Μεγάλος Αδελφός

2. Εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος, Πως γεννιέται η ξενοφοβία